اجزای تشکیل‌دهندۀ موسیقی رپ
هر موسیقی از اجزای خاصی تشکیل شده است. موسیقی رپ هم از اجزای خاصی تشکیل شده است. در ادامه به اجزا و اصطلاحاتی که در آن استفاده میشود، بیشتر می‌پردازم.
- بیت (Beat): به موسیقی بدون صدای خواننده بیت گفته میشود.
- وکال (Vocal): به صدای هر خواننده، بدون بیت، وکال میگویند.
- فلو یا جریان (Flow): به تکنیک ادای کلمات، روی ضرب یا ضد ضرب خواندن، بالا و پایین کردن صدا توسط خواننده و درواقع جریان کلی صدا، فلو میگویند.
- لیریکس (Lyrics): نوشتۀ شعر (بهتر است که از واژۀ Lyric استفاده کنیم تا Text).
- کرس (Chorus): به دو بیتی که در بین قسمت‌هایی از لیریکس قرار می‌گیرد، کُرِس میگویند. کرس درواقع همان ترجیع‌بند در ادبیات فارسی است که معمولاً دو بیت دارد و آن دو بیت تکرار میشود. در هیپهاپ به کرس، هوک (Hook) نیز گفته میشود.
- ورس (Verse): به متن اصلی هر آهنگ گفته میشود که معمولاً از ۴تا۱۲ بیت است.
- پل (Bridge): به قسمتی از بیت که پیوستگی کلامی آهنگ را قطع می‌کند و نوعی استراحت برای مغز است که گاهی به‌صورت یک کلام آهنگین یا بیت خالی است، پل میگویند.
- اسکیت (Skit): به آهنگ‌هایی که در آلبوم‌ها حالت پیام بازرگانی دارند و فضایی را در بین آهنگ‌های آلبوم ایجاد می‌کنند، اسکیت میگویند.
- اینترو (Intro): به هر بیت/وکال قبل از شروع آهنگ یا آهنگ اول آلبوم که به‌عنوان مقدمه یا پیش‌رو شناخته میشود، اینترو میگویند.
- اوترو (Outro): به هر بیت/وکال بعد از اتمام آهنگ یا آهنگ آخر آلبوم که به‌عنوان جمع‌بندی یا نتیجه‌گیری شناخته میشود، اوترو میگویند.
- میکس و مستر (Mix & Master): به توازن فرکانسی اجزای تشکیل‌دهندۀ موزیک میکس گفته میشود. مسترینگ به‌طور خلاصه یعنی تبدیل کلی یک موزیک از دستگاه‌های تولیدکنندۀ موسیقی برای اینکه به کیفیت لازم برای پخش متوازن در تمامی سیستم‌های پخش تجاری برسد.
- میکستیپ (Mixtape): به آلبومی که آهنگ‌های آن از قبل ساخته شده است و در این آلبوم استفاده میشود، میکستیپ میگویند.
- کاور (Cover): به عیناً کپی‌کردن بیت یک آهنگ دیگر و خواندن روی آن، کاور میگویند.
- سمپل (Sample): به‌الگو‌گرفتن و بازسازی یک بیت با افکت‌های جدید، سمپل میگویند.
- ریمیکس (Remix): به تغییردادن موسیقی یک آهنگ ریمیکس میگویند.
اصطلاحات رپی
هر حوزه‌ای اصطلاحات خاص خود را دارد. جامعۀ هیپ‌هاپی و رپ‌کن‌ها و رپ‌بازها نیز برای خودشان اصطلاحاتی دارند که در اینجا به آن‌ها می‌پردازیم.
- رپر (Rapper): به کسی که رپ می‌خواند، رپر یا رپ‌کُن میگویند.
- فری استایل (Free Style): به اجرای زندۀ یک متن فی‌البداهه، فری استایل میگویند.
- بیت باکس (Beat Boxer): به ریتمی که با حنجرۀ انسان ساخته میشود، بیت باکس میگویند.
- دیس (Diss): به آهنگ‌دادن علیه یک نفر یا یک موضوع یا هرچیزی، دیس میگویند. این فرهنگ نشأت‌گرفته از فرهنگ اصلی هیپهاپ است که خیلی رک حرفش را می‌زند و اشخاص به هر دلیلی (شخصیتی، حرفه‌ای، مشکلات دیگر)، به‌راحتی همدیگر را دیس می‌کنند.
- دیس بک (Diss Back): به پاسخ دیس دادن، دیس بک میگویند.
- بیف (Beef): ترجمۀ تحت‌الفظی بیف یعنی گوشت گوساله؛ اما در رپ و هیپهاپ به دو نفر/گروه که با همدیگر درگیری دارند، بیف میگویند. مثلاً میگویند: فلان رپ‌کن با اون‌‌یکی رپ‌کن بیف دارند.»
- اُلد اسکول (Old School): ترجمۀ تحت‌الفظی اُلد اسکول به فارسی یعنی مدرسۀ قدیمی. در رپ و هیپهاپ به موسیقی‌هایی که به موسیقی‌های دهۀ هشتاد تشابه دارند، اولد اسکول میگویند. در اصل به کاری که جدید ساخته میشود، اما ماهیت اصلی آن قدیمی است نیز میگویند.
- تهیه‌کننده (Producer): به کسی که برای جمع‌آوری یک آهنگ یا یک آلبوم وظیفۀ توجه به مسائل تجاری را بر عهده دارد، تهیه‌کننده میگویند. البته گاهاً به کسی که آهنگسازی می‌کند هم Producer میگویند.
- آلبوم EP: به مجموعه‌ای کوچک از چند آهنگ رپ‌کن که بعضی اوقات به‌عنوان قسمتی از آلبوم اصلی است و معمولاً تعداد آهنگ‌های آلبوم EP بیشتر از هشت ترک نمی‌شود، Ep یا Extended Play میگویند. موفقیت EP تأثیر مهمی بر فروش آلبوم LP می‌گذارد.
- آلبوم LP: به مجموعه‌ای کامل از آهنگ‌های رپ‌کن‌ها که معمولاً بیش از ۸ آهنگ است، LP یاLong Play میگویند.
- زاخار: زاخار یکی از شخصیت‌های رمان روسی ابلوموف نوشتۀ گنچاروف است. گروه زدبازی اسم این شخصیت را در موزیک خود استفاده کرده است. با‌توجه‌به شخصیت زاخار، این کلمه به اشخاص خفن و شاخ و جذاب گفته میشود که باهوش هم هستند و از پس خود بر می‌آیند. معنی مثبت آن با لحن شوخی می‌آید و معنی منفی آن با لحن محکم (معنی مثبت: بچه‌های باحال و اهل زد؛ معنی منفی: خز و داغون).
- لش/لش‌بازی: به‌طور‌کلی به مجموعه کارهای فرهنگ هیپ‌هاپی، لش‌بازی میگویند. مثلاً یکجا‌جمع‌شدن، یکجا برای استراحت وِلو شدن و امثال آن را لش‌کردن میگویند. البته گاهی اوقات بار منفی هم دارد؛ مثلاً اینکه: لش نباش!» معمولاً از سمت خانواده به فرزند به‌عنوان نصیحت گفته میشود.
- اسکی: به کسی که از رپ‌کن/گروه دیگری تقلید می‌کند، اسکی میگویند.
- رپ‌باز: به شنونده‌های حرفه‌ای رپ، کسانی که نمی‌خوانند ولی ازلحاظ طرز زندگی یک هیپ‌هاپی به حساب می‌آیند، رپ‌باز یا عشق رپ میگویند.
پوشش رپ‌کن‌ها
نوع پوشش و گویش بچه‌های زیرزمینی همیشه مورد حملۀ عامۀ مردم قرار گرفته است. زیرزمینی‌ها خیلی در تلاش هستند که شبیه مردم عامی جامعه که زندگی معمولی و روتین دارند، نباشند. این شاخصه را میشود در نوع موسیقی‌ای که گوش می‌کنند و نوع لباسی که می‌پوشند و اصطلاحاتشان در شوخی‌ها و صحبت‌هایشان دید.
لباس‌های گشاد، کلاه معمولی یا کپ، دستمال گردن و دستمال دست که اصطلاحاً به آن لباس بگی میگویند، لباس‌های محبوب اکثر رپ‌کن‌ها یا رپ‌بازها هستند. آن‌ها برخلاف عرف جامعه که لباس معمولی یا تنگ و چسبان می‌پوشند، لباس‌های به‌شدت گشاد و نامتعارف را بیشتر می‌پسندند.
رابطۀ حکومت ایران با رپ
پلیس اطلاعات و امنیت عمومی ناجا و صداوسیما از همان ابتدا در راستای تلاش برای مبارزه با آنچه جریان‌های موسیقی ناسالم» می‌نامند، برخورد با موسیقی رپ را در دستور کار خود قرار داد. همان اوایل، پلیس اطلاعات و امنیت عمومی ناجا عدۀ کثیری از رپ‌کن‌ها را دستگیر کرده و استودیوهای ضبط صدا در شهرهای مختلف ایران را پلمپ کرد. هنوز هم هرازگاهی بعضی از بچه‌ها زیرزمینی بازداشت شده و به قید وثیقه آزاد می‌شوند.
تصویری که از موسیقی رپ در ایران ترویج شد و میشود، گاهی آن را مرتبط با جریان‌هایی نظیر شیطان‌پرستی قرار می‌دهد. در ۲۵مهر۱۳۸۷ برنامه‌ای از یکی از شبکه‌های تلویزیونی ایران پخش شد که به گفته سازندۀ آن به بینندگان نشان می‌داد شیطان‌پرستی رابطه‌ای با رپ ندارد. با‌این‌حال، به نظر برخی منتقدان، این برنامه در عمل تأثیر عکس روی بینندگانش می‌گذاشت.
حکومت ایران برای اینکه نشان دهد با موسیقی رپ مشکلی ندارد، دست به اقدامات عجیبی ازجمله پرورش رپ‌کن‌های ملی‌مذهبی زد و چندی بعد در صدا و سیما ترانه‌‌هایی به سبک رپ (صرفاً تند‌خواندن) را از رضا عطاران در تیتراژ برخی مجموعه‌‌های تلویزیونی مانند سریال ترش و شیرین» و متهم گریخت» پخش کرد. این ترانه‌‌ها ترکیبی از رپ و پاپ بود.
صداوسیما از طرفی رپ را مورد هجوم قرار می‌داد و از طرف دیگر به‌شکل دیگری آن را تبلیغ می‌کرد. با احتساب این فعالیت‌ها، درنهایت این مردم بودند که با موسیقی رپ بیشتر آشنا می‌شدند و در صفحات مجازی به‌دنبال موسیقی‌های اصیل رپ‌کن‌های ایرانی می‌گشتند. برای درک بهتر موضوع پیشنهاد می‌کنم مستند شوک را که از شبکۀ ۳ صداوسیما پخش شده، ببینید.
رپ‌کن‌ها با‌توجه‌به اینکه همیشه از طرف حکومت و رسانه‌های داخلی تحریم و محدود می‌شدند، همیشه سعی می‌کردند خودشان را به مردم نشان دهند. در ادامه به معرفی بعضی از فعالیت‌های رپ‌کن‌ها در فیلم‌ها می‌پردازم.
- فیلم برای نشنیدن» به بررسی مشکلات زندگی خوانندگان زیرزمینی می‌پردازد. این فیلم به کارگردانی شهریار کبیری و با بازی هومن اژدری و محمد بی‌باک تهیه شده است.
- فیلم کسی از گربه‌های ایرانی خبر نداره»، داستان زندگی دختر و پسر جوانی است که بعد از آزادی از زندان، برای جمع‌کردن یک گروه جدیدِ موزیک، به قلب تهران می‌زنند و سفری زیرزمینی را شروع می‌کنند تا تک‌تک افراد بندشان را از میان گروه‌های مخفی زیرزمینی پیدا کنند. سروش هیچکس و مهدیار آقاجانی به‌عنوان رپ‌کن و آهنگ‌ساز در این فیلم حضور دارند.
رپ، مجوز نمی‌خواهد!
در ۱۵شهریور۱۳۹۳، پیروز ارجمند، مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از شروع روند مجوزدهی به رپ در ایران که با نام گفتاواز» معرفی می‌شد، خبر داد.
اصرار بر واژه‌گزینی برای برخی از اصطلاحات بیگانۀ واردشده در زبان محاوره و ادبیات روزمرۀ مردم باعث شده است مردم با شنیدن نام آن‌ها متعجب شوند و حتی از آن‌ها به‌عنوان ابزار سرگرمی و مزاح استفاده کنند. نمونۀ جدیدی از این نوع جایگزینی واژه‌ها، دربارۀ موسیقی رپ اتفاق افتاده است. اما ازآنجاکه معمولاً تلاش برای پیدا‌کردن واژۀ فارسی برای پدیده‌های نو در ایران، فقط زمانی آغاز میشود که جای خود را در بین مردم باز می‌کنند، این بار نیز برای موسیقی رپ نام گفتاواز انتخاب شده است. گفتاواز که در بیان اول حتی شباهتی به واژه‌های متداول زبان فارسی ندارد، توصیف نوع اجرای موسیقی رپ است.
پس از انتشار این خبر و اجرایی‌نشدن آن به‌دلیل اینکه رپ هنوز مجوزی نگرفته است، این خبر مایۀ خندۀ کاربران فضای مجازی و رپ‌بازها شد.
رپ مجوزدار درواقع مانند رپ‌نخواندن است؛ چراکه رپ به سرکشی و یاغی‌گری و روشن‌گری معروف است، نه جهت‌دهی و سازمان‌یافته‌شده از طرف جایی. خیلی از طرف‌داران و حتی خود رپ‌کن‌ها هم موافق رپ‌نگرفتن و قانونی‌شناخته‌نشدن رپ هستند.
تفاوت رپ با هیپهاپ
خیلی‌ها تفاوت خاصی بین رپ و هیپهاپ قائل نشده‌اند و درواقع آن‌ها را یکی دانسته‌اند. به نظر می‌رسد به‌خاطر این است که نتوانسته‌اند آن‌ها را از هم تفکیک کنند. اما باید بدانیم که هیپهاپ نوعی سبک زندگی یا خورده‌فرهنگ است و رپ فقط جزء کوچکی از سبک هیپهاپ به شمار می‌رود. درواقع زیرمجموعۀ آن به حساب می‌آید. هیپهاپ نوعی فرهنگ منفی که با فحاشی و کارهای ناپسند همراه است، نیست. هیپهاپ در خارج از دایرۀ فرهنگ عمومی و حکومتی قرار دارد و جریانی متفاوت با جریان عامه‌پسند را دنبال می‌کند.
هیپهاپ جوششی بود از سوی سیاه‌پوستان؛ جوششی که در اثر وضعیت سخت زندگی آغاز شد. در اواسط دهۀ شصت میلادی، عده‌ای از سیاه‌پوستان آمریکا در اثر فشار شدید فقر و نژادپرستی دست به نوآوری زدند. به این ترتیب که با صدای ضربات دست و پا و بشکن و صدای ضربۀ وسایلی مثل ظروف غذا، یک آهنگ ساده را اجرا می‌کردند و یک نفرشان هم شروع به خواندن و اعتراض می‌کرد. این موزیک ساده، سیکلی کلی بود که پشت سر هم انجام می‌شد. این سادگی همچنان در رپ وجود دارد؛ یعنی به‌طور‌کلی در رپ یک سیکل پشت سر هم تکرار میشود و با کمی پیشرفت، مقداری تغییر می‌کند. در اصطلاح موزیک به این چرخه looP» یا حلقه میگویند.
تعلق به جامعۀ هیپهاپ با نوع خاصی از پوشش نمی‌آید، بلکه به شیوۀ تفکر و نگاه ما به جهان هستی و حومه بستگی دارد.
میگویند ,رپ , به ,یک ,موسیقی ,بیت ,موسیقی رپ ,که در ,شده است ,گفته میشود ,است که
درباره این سایت