بیت باکس یا هنر حنجره نوازی از دهه ۸۰ جای خود را در هنر باز کرد و امروزه به یک نوع موسیقی محبوب در تمام دنیا تبدیل شده است. در ایران کیا رکنی، نیما نیموش و بسیاری دیگر در این زمینه به طور حرفه‌ای فعالیت میکنند.
هر کسی می‌تواند هنر بیت باکس را یاد بگیرد و خوشبختانه در هر جایی و با هر امکاناتی قابل اجراست. آیا به این هنر علاقه دارید اما نمی‌دانید که از کجا باید شروع کنید؟ خب ما در این مقاله به شما کمک می‌کنیم. درادامه این مطلب ما این هنر را به شما معرفی می‌کنیم و بعد از مرور برخی تکنیک‌های آموزشی، چند نفر از هنرمندان این زمینه در ایران را معرفی خواهیم کرد.
beatboxing، ضرب دهانی یا حنجره‌نوازی، بیان موزیکال و نوآورانه صداها، تنها با استفاده از دهان، گلو و بینی است. بر خلاف باور عموم، این هنر، به سرعت رو به رشد است و امروزه فراتر از تکرار درام و جلوه‌های صوتی رفته و به یک اجرای موسیقیایی کامل تبدیل شده است. حنجره‌نوازی یک هنر اولیه انسانی است که از فیزیک و بدن به عنوان یک ابزار موسیقی چندمنظوره استفاده می‌کند. بیان موسیقیایی از طریق بدن، از مهم‌ترین نوع ارتباطات انسانی است. در نتیجه حنجره‌نوازی ارگانیک‌ترین شکل هنر است.
این هنر اولین بار در شهر نیویورک، در ارتباط با پیدایش فرهنگ هیپ هاپ، در خیابان‌های هارلم ایجاد شد. در اوایل تا اواسط دهه هشتاد، سه نام به عنوان برترین‌های این هنر برجسته شدند: دارن بوفی رابینسون (Darren 'Buffy' Robinson)، دوگ‌ای فرش (Doug E. Fresh) و بیز مارکی (Biz Markie)؛ آن‌ها به دلیل نوآوری‌هایشان به عنوان پیشگامان هنر حنجره‌نوازی شناخته می‌شوند.
به لطف شبکه اینترنت، این هنر امروزه به یک پدیده هنری جهانی تبدیل شده که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از اجرا و شنیدن آن لذت می‌برند. رقابت‌های گوناگونی در سرتاسر جهان در این حوزه برگزار می‌شوند. دو رقابت بزرگ لیگ جهانی حنجره‌نوازی، توسط شبکه Beatbox Battle هر سه سال یکبار برگزار میشود. رقابت‌های سالانه گرند بیت باکس که توسط Swissbeatbox برگزار میشود، از جمله این رقابت‌ها هستند. همچنین بیت باکسر‌ها در انجمن‌های آنلاین در پلتفرم‌های گروهی مثل واتس اپ، فیس بوک و رد فعالیت میکنند.
اگر کاملا در این زمینه مبتدی هستید و می‌خواهید صدا‌های پایه این هنر را یاد بگیرید، آموزش‌های متعددی در YouTube وجود دارند که می‌توانند به شما کمک کنند. نگران نباشید، شما می‌توانید این صداها را با تمرین، تمرین و تمرین تولید کنید. برای برخی تنها چند دقیقه زمان لازم است تا مسلط شوند و برای برخی دیگر چند ساعت یا چند روز طول می‌کشد. مهم این است که قاطعانه تمرین کنید!
کاور کردن آهنگ‌ها کار سرگرم کننده و موثری در موسیقی است و حنجره‌نوازی هم از این قاعده مستثنی نیست. می‌توانید کارهای بیت باکسر‌های بزرگ دنیا را دنبال کنید و تنها سعی کنید کار آن‌ها را کپی کنید. این اولین قدم برای یادگیری است. همچنین می‌توانید آهنگ‌هایی در ژانر هیپ هاپ، راک، پانک، heavymetal و . را کاور کنید. بعد از اینکه کاملا بر تقلید کردن مسلط شدید، نوبت تولید و خلاقیت است.
کیا رکنی در سال ۱۳۷۸ به دنیا آمد و از هفت سالگی وارد حوزه موسیقی شد. او در ابتدا نوازنده ارگ بود، اما با یک سرماخوردگی حنجره او را دچار تغییر شد. پس از آن او توانست گستره صدایی خود را افزایش دهد. کیارکنی در ۱۴ سالگی در ارمنستان با این هنر آشنا شد و بعد از آن این هنر را به طور حرفه‌ای دنبال کرد. دو سال بعد، وقتی شانزده ساله بود برای اولین بار در مسابقات بیت باکس ارمنستان شرکت کرد و موفق به کسب مقام قهرمانی شد. کیا رکنی این روز‌ها مشغول اجرای برنامه‌های کوتاه در مراسم‌های مختلف و آموزش بیت باکس است و از همین طریق کسب درآمد می‌کند.
نیما نیموش
نیما نیموش در سال ۱۳۶۶ در آلمان متولد شد، اما بعد از مرگ پدرش به ایران آمد؛ در ابتدا در بابلسر و بعد در تهران ساکن شد. نیما در واقع با رپ وارد هنر موسیقی شد. او با رپر‌های فارسی زبان معروفی مثل علی اوج، حصین، حسام استپس و تی دی اجرا داشته است.
سایر بیت باکسر‌های معروف ایرانی zero، Iran Beatbox و تورج پارازیت هستند.
آکاپلا اجرای بیت باکس به صورت گروهی است. در واقع آکاپلا را قبلا در مراسم‌های مذهبی اسلامی و مسیحی تحت عنوان تواشیح یا سرود‌های کلیسا دیده‌ایم. اما به دلیل پتانسیل این هنر و جذابیت آن، امروزه کاربرد گسترده‌تری پیدا کرده و طرفداران زیادی در دنیا دارد. در تهران هم گروه‌های زیادی هستند که شاید در صدا و سیما هنر آن‌ها را دیده باشید؛ معروف‌ترین گروه آکاپلا در ایران گروه آوازی تهران» است. گروه آوازی تهران در سال ۱۳۸۴ توسط میلاد عمرانلو با همراهی ۱۶ هنرمند زن و مرد ایجاد شد. این گروه تا جایی پیش رفته که بعد از برگزاری کنسرت‌های گروهی متعدد، در کنار همایون شجریان روی صحنه رفته است.
هر موسیقی از اجزای خاصی تشکیل شده است. موسیقی رپ هم از اجزای خاصی تشکیل شده است. در ادامه به اجزا و اصطلاحاتی که در آن استفاده میشود، بیشتر می‌پردازم.
اصطلاحات رپی
هر حوزه‌ای اصطلاحات خاص خود را دارد. جامعۀ هیپ‌هاپی و رپ‌کن‌ها و رپ‌بازها نیز برای خودشان اصطلاحاتی دارند که در اینجا به آن‌ها می‌پردازیم.
پوشش رپ‌کن‌ها
نوع پوشش و گویش بچه‌های زیرزمینی همیشه مورد حملۀ عامۀ مردم قرار گرفته است. زیرزمینی‌ها خیلی در تلاش هستند که شبیه مردم عامی جامعه که زندگی معمولی و روتین دارند، نباشند. این شاخصه را میشود در نوع موسیقی‌ای که گوش میکنند و نوع لباسی که می‌پوشند و اصطلاحاتشان در شوخی‌ها و صحبت‌هایشان دید.
لباس‌های گشاد، کلاه معمولی یا کپ، دستمال گردن و دستمال دست که اصطلاحاً به آن لباس بگی میگویند، لباس‌های محبوب اکثر رپ‌کن‌ها یا رپ‌بازها هستند. آن‌ها برخلاف عرف جامعه که لباس معمولی یا تنگ و چسبان می‌پوشند، لباس‌های به‌شدت گشاد و نامتعارف را بیشتر می‌پسندند.
پلیس اطلاعات و امنیت عمومی ناجا و صداوسیما از همان ابتدا در راستای تلاش برای مبارزه با آنچه جریان‌های موسیقی ناسالم» می‌نامند، برخورد با موسیقی رپ را در دستور کار خود قرار داد. همان اوایل، پلیس اطلاعات و امنیت عمومی ناجا عدۀ کثیری از رپ‌کن‌ها را دستگیر کرده و استودیوهای ضبط صدا در شهرهای مختلف ایران را پلمپ کرد. هنوز هم هرازگاهی بعضی از بچه‌ها زیرزمینی بازداشت شده و به قید وثیقه آزاد می‌شوند.
تصویری که از موسیقی رپ در ایران ترویج شد و میشود، گاهی آن را مرتبط با جریان‌هایی نظیر شیطان‌پرستی قرار می‌دهد. در ۲۵مهر۱۳۸۷ برنامه‌ای از یکی از شبکه‌های تلویزیونی ایران پخش شد که به گفته سازندۀ آن به بینندگان نشان می‌داد شیطان‌پرستی رابطه‌ای با رپ ندارد. با‌این‌حال، به نظر برخی منتقدان، این برنامه در عمل تأثیر عکس روی بینندگانش می‌گذاشت.
حکومت ایران برای اینکه نشان دهد با موسیقی رپ مشکلی ندارد، دست به اقدامات عجیبی ازجمله پرورش رپ‌کن‌های ملی‌مذهبی زد و چندی بعد در صدا و سیما ترانه‌‌هایی به سبک رپ (صرفاً تند‌خواندن) را از رضا عطاران در تیتراژ برخی مجموعه‌‌های تلویزیونی مانند سریال ترش و شیرین» و متهم گریخت» پخش کرد. این ترانه‌‌ها ترکیبی از رپ و پاپ بود.
صداوسیما از طرفی رپ را مورد هجوم قرار می‌داد و از طرف دیگر به‌شکل دیگری آن را تبلیغ می‌کرد. با احتساب این فعالیت‌ها، درنهایت این مردم بودند که با موسیقی رپ بیشتر آشنا می‌شدند و در صفحات مجازی به‌دنبال موسیقی‌های اصیل رپ‌کن‌های ایرانی می‌گشتند. برای درک بهتر موضوع پیشنهاد می‌کنم مستند شوک را که از شبکۀ ۳ صداوسیما پخش شده، ببینید.
رپ‌کن‌ها با‌توجه‌به اینکه همیشه از طرف حکومت و رسانه‌های داخلی تحریم و محدود می‌شدند، همیشه سعی می‌کردند خودشان را به مردم نشان دهند. در ادامه به معرفی بعضی از فعالیت‌های رپ‌کن‌ها در فیلم‌ها می‌پردازم.
رپ، مجوز نمی‌خواهد!
در ۱۵شهریور۱۳۹۳، پیروز ارجمند، مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از شروع روند مجوزدهی به رپ در ایران که با نام گفتاواز» معرفی می‌شد، خبر داد.
اصرار بر واژه‌گزینی برای برخی از اصطلاحات بیگانۀ واردشده در زبان محاوره و ادبیات روزمرۀ مردم باعث شده است مردم با شنیدن نام آن‌ها متعجب شوند و حتی از آن‌ها به‌عنوان ابزار سرگرمی و مزاح استفاده کنند. نمونۀ جدیدی از این نوع جایگزینی واژه‌ها، دربارۀ موسیقی رپ اتفاق افتاده است. اما ازآنجاکه معمولاً تلاش برای پیدا‌کردن واژۀ فارسی برای پدیده‌های نو در ایران، فقط زمانی آغاز میشود که جای خود را در بین مردم باز میکنند، این بار نیز برای موسیقی رپ نام گفتاواز انتخاب شده است. گفتاواز که در بیان اول حتی شباهتی به واژه‌های متداول زبان فارسی ندارد، توصیف نوع اجرای موسیقی رپ است.
پس از انتشار این خبر و اجرایی‌نشدن آن به‌دلیل اینکه رپ هنوز مجوزی نگرفته است، این خبر مایۀ خندۀ کاربران فضای مجازی و رپ‌بازها شد.
رپ مجوزدار درواقع مانند رپ‌نخواندن است؛ چراکه رپ به سرکشی و یاغی‌گری و روشن‌گری معروف است، نه جهت‌دهی و سازمان‌یافته‌شده از طرف جایی. خیلی از طرفداران و حتی خود رپ‌کن‌ها هم موافق رپ‌نگرفتن و قانونی‌شناخته‌نشدن رپ هستند.
خیلی‌ها تفاوت خاصی بین رپ و هیپهاپ قائل نشده‌اند و درواقع آن‌ها را یکی دانسته‌اند. به نظر می‌رسد به‌خاطر این است که نتوانسته‌اند آن‌ها را از هم تفکیک کنند. اما باید بدانیم که هیپهاپ نوعی سبک زندگی یا خورده‌فرهنگ است و رپ فقط جزء کوچکی از سبک هیپهاپ به شمار می‌رود. درواقع زیرمجموعۀ آن به حساب می‌آید. هیپهاپ نوعی فرهنگ منفی که با فحاشی و کارهای ناپسند همراه است، نیست. هیپهاپ در خارج از دایرۀ فرهنگ عمومی و حکومتی قرار دارد و جریانی متفاوت با جریان عامه‌پسند را دنبال می‌کند.
هیپهاپ جوششی بود از سوی سیاه‌پوستان؛ جوششی که در اثر وضعیت سخت زندگی آغاز شد. در اواسط دهۀ شصت میلادی، عده‌ای از سیاه‌پوستان آمریکا در اثر فشار شدید فقر و نژادپرستی دست به نوآوری زدند. به این ترتیب که با صدای ضربات دست و پا و بشکن و صدای ضربۀ وسایلی مثل ظروف غذا، یک آهنگ ساده را اجرا می‌کردند و یک نفرشان هم شروع به خواندن و اعتراض می‌کرد. این موزیک ساده، سیکلی کلی بود که پشت سر هم انجام می‌شد. این سادگی همچنان در رپ وجود دارد؛ یعنی به‌طور‌کلی در رپ یک سیکل پشت سر هم تکرار میشود و با کمی پیشرفت، مقداری تغییر می‌کند. در اصطلاح موزیک به این چرخه looP» یا حلقه میگویند.
تعلق به جامعۀ هیپهاپ با نوع خاصی از پوشش نمی‌آید، بلکه به شیوۀ تفکر و نگاه ما به جهان هستی و حومه بستگی دارد.
آهنگ‌ساز، نویسندۀ موسیقی است که با احاطۀ کامل به علم موسیقی، ایده‌های فکری خود را در قالب موسیقی به رشتۀ تحریر درمی‌آورد. آهنگسازی این نیست که شخص ملودی بسازد یا تنها در‌صورتی‌که قطعه‌ای موسیقایی ساخت، لقب آهنگ‌ساز را به خود نسبت دهد. بلکه آهنگ‌ساز هم باید در مراکز آموزش علمی موسیقی در رشتۀ آهنگسازی تحصیل کند یا می‌بایست از علوم مختلف موسیقی برخوردار باشد.
فردی که تنها ملودی می‌سازد و آن را به شخص دیگری برای سازبندی می‌سپارد، آهنگ‌ساز به شمار نمی‌آید و نغمه‌پرداز یا نواساز است. اما اگر کسی دیگر مقولات آهنگسازی یعنی ملودی، هارمونی و سازبندی را با هم پیش ببرد، آهنگ‌ساز محسوب میشود.
آهنگسازی نقاشی صداست. براساس همین تعبیر، کسی که می‌تواند با تکنیک‌ها و ذوق خود تصویری زیبا را در ذهن شنونده ایجاد کند، آهنگ‌ساز است. درواقع آهنگ‌ساز، نقاش صداست. آهنگسازی هنر ساخت ماشین زمان به حساب می‌آید. بله، ماشین زمان؛ چراکه آهنگ‌ساز با فضاسازی‌های هنرمندانه و خلاقانه‌اش در دنیای صدا می‌تواند یک اثر را به‌وجود آورد؛ طوری‌که ما را به گذشته، حال و آینده ببرد. این هنر در کنار استعداد، به دانش اصولی و. نیاز دارد. فرد باید قدم‌به‌قدم تک‌تک این پله‌ها را بگذراند تا به هدف خود که آهنگ‌سازشدن است، برسد.
ازآنجاکه در آغاز موسیقی رپ، دسترسی به اطلاعات راحت نبود، آهنگ‌سازهای ایرانی معمولاً خودشان به‌صورت خودجوش و به‌خاطر علاقۀ شخصیشان به‌سمت یادگیری آهنگسازی می‌رفتند. اکثر موسیقی‌های اولیۀ رپ فارسی کاورشده از سایر موسیقی‌ها بود. آن زمان رپ‌کردن و ضبط صدا خیلی راحت‌تر و دردسترس‌تر از آهنگسازی و دانش مربوط به آن بود.
از آهنگ‌سازهای مطرح ایرانی در سبک رپ می‌توان به مهدیار آقاجانی، علی مجیدی، علیرضا پورسهولت (مضراب)، احسان ضیا (آتور)، مهراد هیدن، علیرضا جی جی، سعید دهقان، اشک کوشا، سعید اس‌پی، دانیال چریک، پدرام، رضا پیشرو، امید قدر، مجید کاظمی، محمد لانتان، فربد عرش، محمد تی دی، تئو، خشایار اس آر، دارا کلاهی، آرش دارا، سیاوش راد، شروین رادفر، علی بی، محمد رضائیان، محمد صالح‌نیا، حسن حکمت، مجیکو، فرشاد، محمد افضل و. اشاره کرد که نقش بسزایی در پیشرفت کیفیت آهنگ‌های رپ فارسی ایفا کردند.
همان‌طورکه موسیقی رپ رو به پیشرفت است و رپ‌کن‌های استخوان‌دارتری پا به عرصه می‌گذارند و آهنگ‌سازها هم در کنار آن‌ها شکل و شمایل استانداردتر و بین‌المللی‌تری به این موضوع می‌دهند، طراح‌ها نیز برای طراحی جلد هنری (Cover Art) آهنگ‌ها تلاش میکنند. ازجملۀ این طراح‌ها می‌توان به هیراد صباغیان، صالح کریمی، فرید فارلک، جمال دهقان‌پور، حسن صیاح، پیام یارایی، سِواد، امید کشتکار، کارن رشاد (A1one A.K.A Tanha)، داوت و. اشاره کرد.
در بین این طراح‌ها نیز تصویربردارهایی همچون زنده‌یاد علی رسولی، مصطفی هروی، اردشیر ، ایمان حرارت، امیر دیوا و. در راستای ساخت تیزرهای آلبوم یا تک‌آهنگ‌های رپ‌کن‌ها فعالیت میکنند.
اگر دوست داشتید می‌توانید کلکسیونی را که بهروز آقاخانیان با عنوان Rap Cover برای خود جمع کرده است، ببینید.
گرافیتی یا نقاشی دیواری یا دیوارنگاری به تصویرکردن نقش‌ها، اشکال، حرف‌ها، نشانه‌ها، نمادها، الگوها و کلمه‌ها روی دیوارها یا هر مکان عمومی گفته میشود که بتوان از آن به‌عنوان مکانی برای نوشتن، نقاشی، کنده‌کاری و خط‌کشی استفاده کرد. دیوارنگاشته‌ها هرگونه علامت‌گذاری‌ای به حساب می‌آیند که می‌توانند در شکل‌های نوشتن سادۀ حرف‌ها تا نقاشی‌های استادانه ظاهر شوند. دیوارنوشته‌ها از دوران باستان به‌عنوان مثال، یونان باستان و امپراطوری‌های روم و چین و ایران وجود داشته‌اند. دیوارنگاری را می‌توان در طبقه‌بندی مدرن، به‌مثابۀ هنر عمومی تعبیر کرد.
ارتباط بین هنر گرافیتی و فرهنگ هیپهاپ، برای اولین‌بار در سال ۱۹۸۰ در رسانه‌های خارجی مطرح شد. در این دوران، نوجوان‌ها و جوان‌های مناطق فقیر شهر نیویورک، بریک دنس» و موسیقی رپ» را به وجود آورده بودند و این فرهنگ‌های نوظهور در حال شکل‌دادن به مفهوم فرهنگی کلی‌تر هیپهاپ» بودند. هیپهاپ» به‌عنوان یک پدیدۀ فرهنگی تازه در رسانه‌ها مطرح بوده و در مطبوعات، کنسرت‌ها و چند فیلم که پخش جهانی داشتند، در پیوند با فرهنگ گرافیتی پدیدار شد. درنتیجه، در افکار عمومی مردم این عقیده پیدا شد که گرافیتی در نیویورک، از شروع شکل‌گیری، بخشی از فرهنگ هیپهاپ بوده است. این تصور به اندازه‌ای شایع است که اغلب اصطلاح هیپهاپ گرافیتی» را برای متمایزکردن این‌گونه از گرافیتی از دیگر انواع آن به کار می‌برند.
گرافیتی، به‌عنوان بخشی از هنرهای خیابانی ونیز، از عناصر اصلی فرهنگ هیپهاپ به شمار می‌آید. ازجمله خطوط نوشتاری برای شعار و تصویرسازی برای زیباسازی شهری یا تبلیغات فرهنگی و به‌طور‌کلی رسم هرگونه اثر هنری روی متن، تصویر و نیز برجسته‌نگاری که توسط طراح صورت پذیرفته باشد. منظور از هنر خیابانی آن بخش از گرافیک است که در کوچه و خیابان و شهر با آن برخورد می‌کنیم. این هنر تاریخچه‌ای بسیار کهن دارد. در سدۀ بیستم و کمابیش هم‌زمان با جنگ جهانی دوم، مشاهدۀ درج نام و نشان گروه‌ها روی دیوارها به مسئله‌ای عادی تبدیل شد. در برخی مواقع این دیوارنگاری‌ها بسیار بادقت و هنرمندانه اجرا می‌شوند و سبک‌های متعددی به خود می‌گیرند. برخی از این آثار بار معنایی بیشتری را به دوش می‌کشند و ممکن است حاوی یک پیام اجتماعی یا ی باشند که حتی با استفاده از افشانه‌های رنگی روی دیوارها، ساختمان‌ها و قطارها رسم می‌شوند.
گرافیتی در ایران به دو دسته تقسیم میشود: گرافیتی مردمی و گرافیتی دولتی. دستۀ نخست بیشتر گویای مسائل ی روز، مخالفت با سامانۀ حاکم یا تبلیغات مشاغل و آگهی‌هاست. دستۀ دوم در خدمت تبلیغات عقیدتی یا شرعی و برای نمایان‌ساختن رهیافت‌های ایدئولوژیک و تقویت همدلی بین مردم توسط دولت‌هاست اما آنچه به‌عنوان هنر شهری و خیابانی مطرح است، از دهۀ هشتاد خورشیدی در ایران رنگ‌و‌بوی جدیدی به خود گرفت که نه تبلیغاتی بود و نه ی. بلکه دقیقاً همان هنر شهری و خیابانی بود که بعد از به‌وجود‌آمدن موسیقی رپ فارسی در ایران به وجود آمد و از همان ابتدا با رپ فارسی پیوند خورد. اما عنصر هیپهاپ دیرتر از تمام عنصرهای دیگر آن همچون بریک دنس و رپ‌خوانی در ایران به وجود آمد، ولی پیشرفت خوبی داشت.
هیچکس دقیقاً نمی‌داند اولین نقاشی گرافیتی در ایران کی و چگونه به وجود آمد؛ اما به اعتقاد برخی هنرمندی با اسم مستعار تنها (a1one) اولین کسی بوده است که این نقاشی را با همان سبک واقعی گرافیتی در سال ۲۰۰۴ در تهران کشیده است. بعد از مدتی این نقاشی در شهرهای دیگر ایران همچون مشهد توسط افرادی مثل اِدراک، در شیراز توسط مَن، در تبریز توسط سوت (SOT) و آیسی (ICY) و اف‌آرزد (FRZ)، در کاشان توسط رضا ریوتر (R!oter) و همچنین در برخی شهرهای دور شکل گرفت که شاید همۀ آن‌ها در حدود سال ۲۰۰۵ یا ۲۰۰۶ دیوارنگاری را شروع کردند. البته در ایران هنرمندان دیوارنگار به نام دیگری نیز وجود دارند؛ همچون هداک، نفیر، عمق، خاموش،Black Hand، Mad، Ck1،PST ، DAN، تجسم و. . بیشتر نقاشی‌های گرافیتی در تهران در منطقۀ شهرک اکباتان، شهرک غرب و شهرک آپادانا وجود دارد که همواره بین هنرمندان خیابانی تهران و شهرداری این منطقه مشکلاتی وجود داشته است و شهرداری هر از گاهی به پاک‌کردن نقاشی‌ها اقدام می‌کند. اما اطلاعی از نحوۀ فعالیت گرافیتی در دیگر شهرهای ایران در دست نیست.
به این نکته باید توجه کرد که گرافیتی فقط کشیدن چهارتا خط یا اسپری‌کردن محتوایی ناخوانا روی دیوار نیست.
در کنار این گرافیتی‌ها، رقص خیابانی و بیت‌باکس هم بخشی از فرهنگ هیپهاپ به حساب می‌آید. در ادامه به اینکه بیت‌باکس چیست می‌پردازیم. اما برای اینکه ذهنیتی به دست بیاورید، می‌توانید ویدئوی اجرای بیت‌باکس نیموش و فری استایل بهرام را ببینید.
رقص خیابانی یا رقص هیپ‌هاپی به نوعی رقص گفته میشود که همراه با موسیقی هیپهاپ انجام میشود. این نوع رقص را در دهۀ هفتاد میلادی، سیاه‌پوستان آمریکایی ابداع کردند. آنچه این نوع رقص را از دیگر رقص‌ها متمایز می‌سازد، طبیعت آزاد و خلاقانۀ آن است. رقاصان این سبک معمولاً در رقابت‌های مختلفی شرکت کرده و حرکات جدید ابداعی خود را به نمایش می‌گذارند. به‌علاوه خلاقیت و نوآوری در رقص‌های هیپ‌هاپی از توجه ویژه‌ای برخوردار است.
حدود سی سال پیش و پس از پیدایش اولین گروه‌های حرفه‌ای رقص بریک (Break) و در دهۀ ۱۹۷۰، رقص هیپهاپ در میان جهانیان شناخته شد. اولین گروه‌هایی که بیش از همه روی این سبک تأثیر گذاشتند، شامل Rock Steady Crew، The Lockers و Electric Boogaloos هستند. هم‌زمان با رشد و فراگیرشدن موسیقی هیپهاپ، رقص مختص آن نیز پیشرفت کرد و با الهام از سبک‌هایی همچون Funk توانست جایگاه خود را در میان گروه‌های حرفه‌ای بیابد. در آن زمان، استودیوهایی که به کسب‌و‌کار رقص اشتغال داشتند، این نوع رقص را سبک جدید یا جاز-فانک می‌نامیدند. کم‌کم این نوع رقص توسط رقاصان حرفه‌ای و آموزش‌دیده توسعه پیدا کرد. به همین دلیل امروزه رقص هیپهاپ هم به‌صورت استودیویی و هم در خیابان و فضای باز اجرا میشود.
در میان سبک‌های اصلی رقص هیپهاپ می‌توان به هیپهاپ دنس، بریک دنس، لاک (پاپی دنس) اشاره کرد. در دهۀ ۱۹۷۰، رقص بریک در نیویورک ابداع شد. پیش از آنکه اصلاحاتی همچون رقص هیپهاپ یا رقص بریک پدید آید، به اجراکنندۀ این نوع رقص بی‌بوی (B-Boy) گفته می‌شد. بی‌بوی (یا درصورت مؤنث‌بودن اجراکننده، بی‌گرل (B-Girl)) شخصی بود که این نوع رقص را در خیابان اجرا می‌کرد. بریک دنس به قدرت بدنی بیشتری در مقایسه با سایر دنس‌ها نیاز دارد. این سبک رقص شامل حرکات روی زمین میشود که حفظ تعادل روی یک دست یا روی سر یا حرکات آکروباتیک و. روی زمین از ویژگیهای آن است.
رقص لاک برای اولین‌بار در لس‌آنجلس توسط گروه The Lockers ابداع شده و به نام آن‌ها نیز نام‌گذاری شد. این سبک رقص شامل توقف‌های ناگهانی در میان حرکات سریع میشود و حالتی ربات‌مانند را به بیننده القا می‌کند.
جوان‌ها و نوجوان‌های ایرانی در اوایل پیدایش رقص خیابانی با دیدن ویدئو‌کلیپ‌های مایکل جکسون و. برای یادگیری این رقص انگیزه پیدا کردند. طبیعتاً چون کلاس‌های آموزش رقص وجود نداشت، هیچ چیزی دربارۀ ریتم و رقص به‌صورت علمی نمی‌دانستند و فقط با تقلید‌کردن آن را یاد می‌گرفتند. عکسی از گروه خوی بی‌بویز:
با گذر زمان رقص خیابانی سبک و سیاق دیگری به خود گرفت و رقاص‌های هیپ‌هاپی بیشتری در ایران مثل مهدی بیرانوند، فرزین انصاری، مهدی زارع، امیر قدیری، صحرا افشاریان، تارا و. پیدا شدند تا در پارک‌ها اجرا بگذارند و در آموزشگاه‌ها به‌طور خصوصی و یواشکی به علاقه‌مندان این سبک رقص، آموزش بدهند.
گاهی در پارک‌ها رقابت هم بین رقاص‌ها شکل می‌گیرد. اعضای باشگاه‌های مختلف یا رقاص‌های شهرهای مختلف از شیراز و اصفهان و مشهد به تهران می‌آیند و در پارک‌هایی مثل پارک ملت، پارک آب‌و‌آتش یا پارک لاله به رقابت‌های گروهی می‌پردازند. البته در رقابت‌های ایران مثل رقابت‌های غربی بحث پولی چندان در میان نیست. گاهی نفری ۵۰هزار تومان پول وسط گذاشته میشود و در بسیاری از موارد هم رقابت‌ها بدون پول برگزار میشود.
رپ و هیپ-هاپ
ترجمۀ تحت‌الفظی کلمۀ Rap سرزنش سخت یا زخم زبان» است و به‌صورت فعل، معنای ضربۀ تند و سریع زدن می‌دهد. اما بعضی هم معتقدند RAP مخفف عبارات گوناگونی از قبیل Rhythmic American Poetry، Rhythm and Poetry، Rhythmically Applied Poetry، Rhythmically Associated Poetry» است.فارق از درست یا غلط بودن این اعتقادات، نکتۀ درخور توجه این است که در تمامی این تعابیر دو لغت Rhythm به‌معنای وزن و قافیه و Poetry به‌معنای شعر و اشعار دیده میشود.
رپ از دل جوامع غربی پدید آمده است و هرچه که هست، محصولی وارداتی و آن‌ور آبی است. بی‌پرده بخواهم بگویم، رپ» تیز و سرکش است. باید مراقب بود؛ چون این چاقوی برنده هم می‌تواند اثر خلق کند و هم می‌تواند آدمی را بکشد!
متن‌های رپی پایبندی چندانی به اصول شعرنگاری و قافیه ندارند؛ ولی وزن و چیدمان کلمات وقتی که با آوا و فلوی رپ‌کن همراه میشود، حال و هوای خاصی را برای شنونده به ارمغان می‌آورد. در فرهنگ سیاه‌پوست‌های آمریکایی اصطلاحاً به آن Slick Talks میگویند. در نگاه بسیاری، شعری ناب ازلحاظ تکنیک به حساب نمی‌آیند؛ اما با همین سادگی و بی‌پیرایگی خود می‌کوشند معنایی دیگر از زندگی اجتماعی را به مخاطب خود یادآوری کنند که بعدی از زندگی مردم کوچه و خیابان است. به نحوی می‌توان گفت چارچوب تعیین‌شدۀ موسیقی را که دارای قوانین سخت و مشخص است، خرد کرده و از چارچوب خود خارج می‌کند تا موسیقی دردسترس همۀ افراد جامعه قرار گیرد.
سبک رپ در یک نگاه کلی و بدون ورود به جزئیات فنی، چند ویژگی موسیقایی و کلامی دارد که در سال‌های اولیۀ پیدایش رپ بسیار آشکارتر بوده است:
درواقع هنرمندان این سبک تلاش کردند تمام اجزای آن را برای اعتراض به وضع حاکم و شکستن هالۀ قدسی و سنگین پیرامون آن به کار گیرند و به‌جای آن، همه را به جدی‌گرفتن مشکلات واقعی مردم، فارغ از تبلیغات پوشالی رسانه‌ها و ژست‌های رسمی، دعوت کنند. ضرب‌آهنگ تند، نشان‌دهندۀ درددل‌های فراوان و عصبانیت از معضلات اجتماعی است. بی‌اعتنایی به ساختارهای آهنگسازی و قافیه‌پردازی نیز ناشی از نیتی فرد از وضعیت موجود و مخالفت با مشکلاتی است که ساختارهای رسمی مدرنیسم بر جامعه تحمیل کرده است. به بیان دیگر، خواننده با همۀ توان و به‌کارگیری همۀ ابزارهایی که در اختیار دارد، هواداران خود را به شکستن تصورات نادرست از پیشرفت جامعه و توجه به واقعیت‌‌های تلخ و ناشنیده از زندگی محرومان مجبور می‌کند.
موسیقی به‌عنوان هنری درخور توجه، گاه آن‌چنان جنجال برمی‌انگیزد که نظریات مثبت و منفی پیرامون خود را تغییر می‌دهد. یکی از سبک‌های پرطرف‌دار موسیقی، چه در دنیا و چه در ایران، موسیقی رپ است؛ چون جزو معدود موسیقی‌هایی است که تلاش می‌کند خلاقیت و پرستیژ داشته باشد؛ چه در ساختار و چه در محتوای خود. میشود گفت رپ یکی از سبک‌های موسیقی است که سانسور ندارد و به‌معنای واقعی بازتاب‌دهندۀ قشر مخاطب خودش است؛ درست برخلاف سبک‌های دیگر. موسیقی رپ موضوعات و معضلات اجتماعی، فرهنگی و ی را به چالش می‌کشد.
جمعیت هدف موسیقی رپ»، عمدتاً نسل جوان و نوجوان است. جدای از مؤلفه‌ها و ویژگیهای جذاب این نوع موسیقی، آنچه باعث استقبال از رپ» میشود، تنها تنوع‌طلبی، استقلال طلبی، حق طلبی و مجالی برای تخلیۀ انرژی نیست، بلکه جوان امروزی حرف‌هایی برای گفتن دارد که غالباً از جنس گلایه و درددل است و لاجرم به‌دنبال شیوه‌ای برای بیان آن‌هاست.
هنر موسیقی در همۀ سبک‌ها و شاخه‌های ایجاد‌شده زیباست. گفتن از مشکلات و معضلات می‌تواند مفید باشد. البته که شادی و نشاط هم لازمۀ زیستن است. همۀ هنرمندان دنیا در سبک‌های خود وظایف متفاوتی دارند؛ اما موسیقی رپ در یک نقطه از بقیۀ سبک‌های موسیقی متفاوت‌تر است: فرهنگ‌سازی و آگاه‌کردن مردم.
مهم‌ترین فاکتور رپ‌کن واقعی، نحوۀ تفکر و نگرش و خط فکری اوست. درواقع رپ‌کن‌های واقعی خط‌مشی‌دهنده و الگوی زمان خود هستند. اینکه در متن شعر خود یا خواندن آن متن چه تکنیک‌هایی استفاده میکنند هم مهم است؛ اما نحوۀ نگرش و جهان‌بینی آن‌ها مهم‌تر از هر چیز دیگری است. رپ‌کن می‌تواند با موسیقی خود به طرف‌دارهای خود حس امیدواری دهد و گاه ناامیدشان کند. پس برای گوش‌کردن به موسیقی رپ باید به انتخاب رپ‌کن هم دقت کرد.
برخی ادعا کرده‌‌اند ریشۀ موسیقی رپ به جامائیکا در دهۀ ۱۹۶۰ برمی‌گردد. زمانی که خوانندگان در مراکز تفریحی به جای صحبت‌‌‌کردن در میان پخش دو موسیقی، ترجیح دادند در حین پخش آن صحبت کنند. برخی حتی به دورههای گذشته در دو سه قرن پیش اشاره میکنند که بردگان در محافل رقص و آواز خود چیزی شبیه به رپ می‌خواندند. اما به‌هر‌حال موسیقی رپ ابتدا در آمریکا و در دهۀ ۱۹۷۰ به جهان معرفی شد؛ یعنی زمانی که خوانندگان آفریقایی‌آمریکایی به‌دلیل مشکلات مالی توان شرکت در دورههای آموزشی یا تأسیس و استفاده از استودیوهای مجهز برای ضبط ترانۀ خود را نداشتند. این سیاه‌پوستان که از تبعیض و فقر خسته شده بودند، محتوای اعتراضی و عدالت‌خواهانه را در ترانه‌‌های بی‌‌نظم خود می‌‌گنجاندند.
هرچند موسیقی رپ در آمریکا هنوز هم لحن تلخ و اعتراضی خود را حفظ کرده است، دیگر دربارۀ مباحثی که در آغاز تولد خود به آن‌ها می‌پرداخت سخنی به میان نمی‌آورد یا حداقل به‌ندرت دربارۀ آن‌ها سخن می‌گوید. گویا آرزوی دکتر مارتین لوتر کینگ (Martin Luther King)، رهبر جنبش حقوق مدنی آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار، درخصوص برابری حقوق سیاهان و سفید‌پوست‌ها، لااقل دربارۀ رپ‌کُن‌ها در حد بسیاری به تحقق پیوسته است؛ چون محور اصلی موسیقی رپ در آمریکای حال حاضر را گنگستا رپ (Gangsta Rap) و تا حدود زیادی ترپ (Trap) تشکیل می‌دهد. به عبارت ساده‌تر، امروزه مباحث اصلی این موسیقی را رجزخانی و بیان مشکلات اجتماعی نظیر فقر، بی‌کاری و. تشکیل می‌دهد. گفتنی است که سبک‌های گنگستا و ترپ تمرکز چندانی روی بیان مشکلات اجتماعی ندارند.
موسیقی رپ با همۀ این مفاهیم و حرکت‌ها پیوند خورد و از دایرۀ محدود سیاه‌پوستان آمریکایی، به هر جایی که جوانانی معترض به وضعیت حاکم در جامعه یا حکومت وجود داشتند، کشیده شد. ابتدا سفیدپوستان به‌عنوان آهنگ‌ساز و تنطیم‌‌کننده در کنار خوانندگان سیاه‌پوست ترانه ساختند؛ اما به‌تدریج رپ‌خوان‌‌های سفیدپوست هم فراوان شدند.
رپ فارسی در اوایل دهۀ ۱۳۸۰ در ایران شکل گرفت و خواننده‌های زیادی از همان دهه در این سبک فعال هستند؛ ازجمله سروش لشکری (هیچکس)، رضا ناصری آزاد (پیشرو) و گروه زدبازی که متشکل است از سامان رضاپور (ویلسون)، مهراد مستوفی (مهراد هیدن) و سهراب مصطفوی (سهراب ام‌جی). حسین رحمتی (حصین) یاسر بختیاری (یاس)، بهرام نورایی (بهرام) و عرفان رسولی (عرفان)،نیما زمانی (نیما نیموش) ، بابک تیغه، آقای رپ، علی ساتراپ (ساتراپ)، احسان مسموم، پویار،شایان آسفالت ، بهمن دیو، چنگیز، تیمور، داریا و چند نفر دیگر جزو نسل اولی‌های رپ فارسی در ایران شناخته می‌شوند.
رپ فارسی در ایران به‌طور زیرزمینی و غیرقانونی و از طریق اینترنت و چند سایت منتشرکنندۀ آثار رپ‌کن‌ها شروع به رویش و گسترش کرده بود. آن زمان دانشجویان و دانش‌آموزان در مدارس و دانشگاه‌ها به‌وسیلۀ اینفرارد و بلوتوث تلفن‌های همراهشان و نیز سی‌دی‌ها، موسیقی‌های رپ را یواشکی با همدیگر به اشتراک می‌گذاشتند. قسمت عمده‌ای از آثار زیرزمینی سرشار از فحش و ناسزا بود. همین موضوع سبب شد دفتر موسیقی وزارت ارشاد دربارۀ اعطای مجوز به آثار این سبک سخت‌گیرانه عمل کند. درنتیجه خیلی از رپ‌کن‌ها را همان زمان بازداشت یا سایت‌های منتشرکنندۀ آثار آن‌ها را فیلتر کرده و ادمین‌های سایت را بازداشت کرد.
به‌دلیل پیچیدگی شرایط، تحت فشار بودن هنرمندان و همه‌گیر نشدن اینترنت این سبک از موسیقی زیرزمینی، منابع موثقی دربارۀ فعالیت آن‌ها وجود نداشت. به‌علاوه اطلاعات دقیقی دربارۀ تاریخچۀ اصلی برنامه‌های ملاقات و نحوۀ شکل‌گیری گروه‌های ابتدایی هنرمندانی که در داخل مرزهای ایران شروع به کار کردند، برای عموم پخش نمی‌شد. فقط گهگاه عکس‌ها یا فیلم‌هایی با کیفیت گوشی‌های آن زمان (۳gp) تهیه و در سایت‌ها و بلاگ‌های آن زمان منتشر می‌شد. در حال حاضر هم با جست‌وجو در گوگل به یک سری فیلم و عکس دسترس پیدا می‌کنید. در جست‌وجوهای قبل از سال ۱۳۸۵ هم به اطلاعات خیلی کمی از رپ فارسی در سایت‌ها و بلاگ‌های قدیمی خواهید رسید. البته خیلی از بلاگ‌ها و سایت‌های فعال در حوزۀ رپ فارسی نیز غیرفعال یا فیلتر شدند و ادمین‌های سایت، دیگر به فعالیت خود ادامه ندادند.
موسیقی رپ ایران در اواسط دهۀ ۸۰ خورشیدی گرفتار نوعی بحران شد. از طرفی آهنگ‌هایی با مضامین غیراخلاقی و تشویق به استفاده از مواد مخدر توسط عدۀ محدودی از خوانندگان رپ پخش می‌شد و از طرف دیگر آهنگ‌های ی‌اجتماعی از سوی خوانندگانی مانند هیچکس، بهرام نورایی و. خوانده می‌شد. در این وضعیت، کم‌کم موسیقی رپ ابعاد تازه‌ای به خود گرفت و باعث شد بحث مبارزه با موسیقی رپ شکلی جدی بگیرد و سریال فیلترشدن سایت‌های مربوط به این سبک موسیقی آغاز شود. تعداد زیادی از رپ‌کن‌های این سبک بازداشت شدند؛ ازجمله بهرام، هیچکس، پیشرو، قاف و . . استودیوهایی که در آن آهنگ‌های خود را ضبط می‌کردند نیز توسط نیروی انتظامی پلمپ شد.
اما هرچه گذشت، تب رپ داغ‌تر شد، آهنگ‌های با مضامین غیراخلاقی کم‌رنگ‌تر شد و آهنگ‌های اجتماعی‌اعتراضی و ی جای آن‌ها را گرفت.
کم‌کم در شهر، رپ‌کن‌ها با لباس‌های خاصشان دیده می‌شدند. میتینگ‌های رپی در جای‌جای تهران و به‌ندرت در شهرستان‌ها برگزار می‌شد. یکی از مکان‌های معروف برای برگزاری میتینگ‌های رپ‌کن‌های تهرانی پارک شاد بود. پارک شاد در تهران، میدان ونک، خیابان ملاصدرا، کوچۀ شاد واقع است. پارک شاد یکی از مکان‌های پرطرف‌دار بین رپ‌کن‌ها و طرفداران آن‌ها بود که روزهای مختلف در آنجا به اجرای فری استایل و بیت باکس و کل‌کل‌های رپی می‌گذشت.
درباره این سایت